Mondmaskers in de lagere school: de (verborgen) impact

De mondmaskerplicht is terug ingevoerd, ditmaal vanaf 10 jaar. Maar wat is de impact hiervan op de kinderen en op hun ontwikkeling? Laat ons zeggen dat er veel gevaren achter schuilen, als we ons niet bewust zijn van de gevolgen die het dragen van een mondmasker met zich meebrengt.

Ik ben zelf lang stil gebleven over dit thema, maar ik vind dat het nu tijd is om hier wat meer aandacht aan te besteden. Een paar dagen geleden was er op radio 1 een interview met Peter Adriaenssens - een kinderpsychiater. Dit is de samenvatting:

"Het is terecht om tegen mondmaskers te zijn voor het jonge kind" vertelde hij. "Dan heb ik het voor kinderen van 5 à 6 jaar, waarbij het zien van het gezicht van mama en papa heel belangrijk is voor de ontwikkeling van taal. Maar daarna vermindert dat belang omdat kinderen taal leren uit allerlei bronnen."

Voor Adriaenssens kan het wel op de leeftijd van 10 jaar, als er een logische uitleg aan de kinderen gegeven wordt. "We leren kinderen omgaan met instabiliteit, solidariteit en deelnemen aan een groter doel." Veel hangt ook af van de volwassenen, aldus Adriaenssens, en "welke taal wij eraan hangen".

Wel pleit hij ervoor om het met mildheid toe te passen. Kijk ook per kind, zegt Adriaenssens. Bijvoorbeeld naar kinderen die er angstig op reageren of die een taalprobleem hebben." - Bron: radio 1

Ik was enorm teleurgesteld na het horen van dit interview. Hij focuste zich vooral op de taalontwikkeling en op het laatste voegde hij er nog aan toe dat het kinderen wat 'angstig' kan maken, maar er zijn nog zoveel ontwikkelingsdomeinen bij een kind en nog zoveel soorten gevolgen die hij gewoonweg niet benoemt.

Versta mij niet verkeerd, ik kan zijn redenering omtrent de taalontwikkeling gedeeltelijk volgen, maar dat is het dan ook. Wat met de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind? Is er daar geen enkele impact buiten angstig reageren?

De impact van mondmaskers op de sociaal-emotionele ontwikkeling is groot en het is tijd dat we elkaar hiervan bewust maken!

Als we kijken naar kinderen vanaf 10 jaar dan moeten we beseffen dat zij volop bezig aan hun ik-ontwikkeling: wie ben ik? Hoe sta ik tegenover een ander? Wat zijn mijn talenten? Hoe sta ik in de groep? Ze zijn zich volop aan het afspiegelen tegen hun omgeving en gebruiken deze omgeving om informatie over zichzelf te winnen.

Non-verbale signalen van het gezicht zijn hierin belangrijker dan we denken! Ze zoeken goedkeuring van klasgenoten en kunnen dat vaak op het gezicht zien: een glimlach, een snede gezichtsuitdrukking, een niet geïnteresseerde blik... Dit alles is veel moeilijker op te pikken met een mondmasker, aangezien enkel de ogen zichtbaar zijn.

Studies hebben bewezen dat emoties interpreteren enkel via de ogen, vaak moeilijker is dan we denken. We interpreteren de emotie vaak verkeerd, of missen de nuance tussen bv. teleurgesteld en gefrustreerd.

Doe zelf maar eens de oefening via onderstaande link: kan jij de juiste emoties raden? Klik hier.

Daarnaast hebben we nog de impact op het gevoel van veiligheid, een basisbehoefte voor elk kind. Het is een natuurlijk instinct van ons - als mens- om de omgeving te scannen op gevaar: zijn er anderen die ons pijn willen doen etc.. dit doen we aan de hand van non-verbale signalen zoals gezichtsuitdrukkingen. Een duidelijk voorbeeld: een kind wordt vaak gepest/geplaagd door een medeleerling. Als hij/zij de klas binnenkomt steekt deze leerling vaak zijn tong uit, trekt gekke bekken en glimlacht geniepig naar het kind. Deze signalen komen binnen en het kind weet: 'oké, ik moet oppassen.' Met een mondmasker ziet het kind deze signalen allemaal niet en gaat hij/zij meer en meer stress opbouwen omdat hij niet kan inschatten wanneer het veilig of onveilig is en gaat hij/zij zich constant onveilig voelen wat leidt tot constante stress.

Ook voor kinderen met specifieke noden en behoeften heeft een mondmasker een enorme impact:

leerlingen met ASS die moeite hebben met non-verbale communicatie leren dat als iemand glimlacht, deze persoon blij is etc... Door het mondmasker kunnen ze echter de glimlach niet meer zien, maar enkel de ogen en is het voor hen enorm moeilijk om te achterhalen hoe deze persoon zich voelt. Alle trucjes die ze hebben geleerd vallen weg en ook zij belanden weer in een wereld met enorm veel onvoorspelbaarheid.

Daartegenover staan de kinderen die enorm expressief zijn, denk maar aan leerlingen die vaak gekke bekken trekken, heel breed glimlachen.. zij zullen zich geremd voelen en misschien wat meer naar binnen keren door de mondmaskers.

Hoogsensitieve kinderen: het masker zit niet goed, het stofje is vervelend, de bevestiging die ze nodig hebben en die ze normaal aflezen op de gezichten valt weg.. opnieuw meer onveiligheid, wat leidt tot meer onrust.

Non-verbale signalen zijn vaak veel belangrijker dan we denken, ook nog op latere leeftijd (na 6 jaar). Wij -mensen- hebben spiegelneuronen, waardoor we leren van elkaar door elkaar te kopiëren. Het begint als baby met de eerste glimlach, maar als we ouder worden draait dit om groepsdynamiek, diepere emoties en empathisch vermogen. Een mondmasker bemoeilijkt dit proces.

Om tot een eindconclusie te komen: mondmaskers hebben wel degelijk een grote impact. Ze zorgen ervoor dat we elkaar minder goed begrijpen (verbaal en non-verbaal), het verhoogt de stress reacties, het zorgt ervoor dat we onzekerder worden, dat het basis gevoel van veiligheid verdwijnt, dat er een vertraging komt op het sociale leren, en zo kan ik nog een tijdje blijven doorgaan.

Daarom wil ik een warme oproep doen aan jullie: Sta je voor een klas? Werk je met kinderen? Wees je bewust van deze impact. Als je de kinderen in de ochtend begroet, doe dan even je mondmasker af (op een veilige afstand) en zeg goeiemorgen, laat hun dit ook doen. Praat met je leerlingen over hoe ze zich voelen en wat ze moeilijk of niet leuk vinden aan het mondmasker. Versterk de verbale communicatie over emoties door zelf het goede voorbeeld te tonen: ben je teleurgesteld in een kind, maak dit dan ook verbaal duidelijk. Ben je trots op een kind: duidelijk oogcontact maken + het verbaliseren; doe elke ochtend een rondje waarbij ze mogen zeggen hoe ze zich vandaag voelen en laat hun op het moment dat ze aan het vertellen zijn even hun mondmasker uitdoen. Als je merkt dat een kind onrustig is en angstig: kijk het kind in de ogen en doe even je mondmasker af. Drie seconden een volledig gezicht zien kan al veel doen.

Ik vraag jullie niet om de maatregelen niet op te volgen, ik vraag jullie wel om af en toe een uitzondering op de regel te maken.

Liefs , Nikki - Onderwijsanders